Chuyển đổi số mở ra hướng mới cho bảo tồn nguồn dược liệu biển và phát triển y dược cổ truyền

Số hóa tri thức y dược cổ truyền, cơ hội để khai thác bền vững tài nguyên biển

Phát biểu khai mạc, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Huy – Giám đốc Học viện Y – Dược học cổ truyền Việt Nam nhấn mạnh chuyển đổi số không chỉ là đổi mới công nghệ, mà còn là quá trình số hóa toàn diện hệ thống tri thức y học cổ truyền, bao gồm dược liệu trên đất liền, vùng rừng, vùng núi, và cả hệ sinh thái dược liệu biển vốn rất phong phú của Việt Nam.

Trong nghiên cứu khoa học, Học viện đã từng bước ứng dụng trí tuệ nhân tạo và công nghệ dữ liệu vào quản lý đề tài, phân tích nghiên cứu và xây dựng ngân hàng dữ liệu khoa học. Điều này tạo nền tảng để: lập danh mục số hóa các loài dược liệu biển; đánh giá trữ lượng, phân bố và giá trị dược học của nguồn tài nguyên biển; hạn chế khai thác quá mức, góp phần bảo vệ hệ sinh thái biển và ven biển.

Những dữ liệu này khi được chuẩn hóa sẽ trở thành “bản đồ số dược liệu biển Việt Nam” – cơ sở quan trọng để phát triển kinh tế biển bền vững.

Tiến sĩ Nguyễn Ngô Quang – Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế cho biết, ngành Y tế đang triển khai mạnh mẽ Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về “Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”.

Tiến sĩ Nguyễn Ngô Quang nhấn mạnh, bốn nhiệm vụ trong chuyển đổi số y tế, trong đó có hình thành các nền tảng số và cơ sở dữ liệu y tế lớn, bao gồm dữ liệu về khoa học công nghệ, đào tạo, nghiên cứu và dược liệu.

Với tài nguyên biển, cơ sở dữ liệu lớn (Big Data) sẽ: tổng hợp dữ liệu về sinh vật biển có giá trị dược học; hỗ trợ truy xuất nguồn gốc dược liệu biển; giúp địa phương quy hoạch khai thác bền vững; là nền tảng để doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu dược phẩm từ biển.

Các quốc gia có ngành dược liệu biển phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc đã đi trước ở bước này, và Việt Nam được kỳ vọng sẽ bắt kịp nhờ chiến lược chuyển đổi số.

Hội thảo cho thấy các nền tảng công nghệ mới như AI, mô phỏng ảo hay phân tích dữ liệu cao cấp có tiềm năng lớn trong: phân tích hoạt chất sinh học từ sinh vật biển; mô phỏng tác dụng dược lý trước khi tiến hành thử nghiệm thật; giảm chi phí nghiên cứu dược phẩm từ rong biển, tảo biển, hải miên, vi sinh vật biển; thúc đẩy kinh tế sinh học biển (blue bioeconomy).

Đây là xu hướng nhiều quốc gia ven biển đang ưu tiên, khi tài nguyên biển được xem là “nguồn tài nguyên y học thế kỷ XXI”.

Xây dựng “Học viện số” – bước tiến trong quản trị hạ tầng tri thức y học cổ truyền

Theo các phát biểu tại hội thảo, Học viện Y – Dược học cổ truyền Việt Nam hướng đến xây dựng “Học viện số thông minh”, với bốn trọng tâm: cập nhật chiến lược chuyển đổi số quốc gia và ngành Y tế; ứng dụng công nghệ số trong đào tạo y dược; xây dựng nền tảng dữ liệu mở phục vụ nghiên cứu; phát triển hạ tầng số gắn với đặc thù của Y Dược học cổ truyền.

Khi hệ sinh thái tri thức được số hóa, các ngành kinh tế liên quan, trong đó có ngành nông nghiệp biển, dược liệu biển và y tế biển, sẽ được hưởng lợi trực tiếp từ nguồn dữ liệu minh bạch, nhất quán và có khả năng mở rộng.

Hội thảo cũng là một trong chuỗi hoạt động hướng tới kỷ niệm 70 năm thành lập Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế (1955- 2025). Học viện đang phối hợp chuẩn bị gian trưng bày tại Hội thảo “Đột phá phát triển khoa học công nghệ, chuyển đổi số và đào tạo nhân lực y tế” vào ngày 17-18/11/2025, với nhiều sản phẩm nghiên cứu, hình ảnh, tài liệu và công nghệ mới. Trong đó có nội dung về: ứng dụng chuyển đổi số trong nghiên cứu dược liệu; các mô hình phục vụ đào tạo và nghiên cứu; các kết quả khoa học liên quan đến phát triển bền vững.

Kết nối chuyển đổi số với chiến lược kinh tế biển xanh

Từ góc nhìn của Tạp chí Biển Việt Nam, hội thảo của Học viện Y – Dược học cổ truyền Việt Nam mang ý nghĩa vượt ra ngoài phạm vi ngành y tế.

Việc số hóa tri thức y dược cổ truyền sẽ đóng góp quan trọng vào bảo tồn và khai thác hợp lý tài nguyên biển; hỗ trợ đánh giá trữ lượng và phân bố loài biển có giá trị dược học; giảm áp lực khai thác tự phát tại các vùng biển; thúc đẩy kinh tế sinh học biển và nghiên cứu dược phẩm từ biển; củng cố nền tảng dữ liệu cho chiến lược kinh tế biển xanh của Việt Nam.

Chuyển đổi số vì thế không chỉ là công nghệ, mà là hạ tầng tri thức, giúp kết nối khoa học y dược cổ truyền với tài nguyên biển, môi trường biển và phát triển kinh tế biển bền vững.