- Tọa lạc tại phường Vũng Tàu, TP. Hồ Chí Minh, Bảo tàng Bà Rịa - Vũng Tàu từ lâu đã trở thành một trong những điểm đến mang đậm dấu ấn văn hóa - lịch sử, thu hút sự quan tâm của người dân địa phương lẫn du khách trong và ngoài nước. Nơi đây không chỉ lưu giữ những chứng tích quý báu qua các thời kỳ mà còn đóng vai trò như một “bảo tàng sống” tái hiện sinh động dòng chảy lịch sử của vùng đất từng được biết đến như một trong những cửa ngõ trọng yếu về kinh tế, quốc phòng và văn hóa của miền Nam.
Với vị trí nằm trong khu vực có sức hút du lịch mạnh mẽ nhờ cảnh quan thiên nhiên kết hợp giữa núi và biển, Bảo tàng Bà Rịa – Vũng Tàu không đơn thuần là điểm dừng chân của những ai yêu lịch sử, mà còn là nơi để du khách thư giãn, cảm nhận không khí yên bình và thấm đẫm chiều sâu ký ức. Ngay từ sảnh trệt, khách tham quan có thể chiêm ngưỡng mô hình thu nhỏ của thành phố Vũng Tàu xưa, từ đó hình dung rõ nét về sự hình thành và phát triển của đô thị biển qua nhiều giai đoạn lịch sử.
Bảo tàng được chia thành bốn tầng với bố cục trưng bày mạch lạc, khoa học. Mỗi tầng là một chủ đề riêng biệt, tạo nên hành trình xuyên suốt qua các thời kỳ của Bà Rịa – Vũng Tàu. Tầng một là không gian giới thiệu về quá trình khai phá và đời sống văn hóa của người dân bản địa, nơi tái hiện lại những câu chuyện về buổi đầu mở đất, định cư và hình thành các làng nghề truyền thống. Những gian trưng bày ở tầng này mang đến cái nhìn chân thực về bản sắc văn hóa địa phương, từ cách sinh hoạt, tín ngưỡng đến các phong tục tập quán đặc trưng.
Tầng hai đưa người xem bước vào bối cảnh của hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Các hiện vật, hình ảnh, tư liệu lịch sử được sắp xếp công phu, giúp người xem cảm nhận rõ nét tinh thần yêu nước và sự hy sinh của thế hệ cha anh. Nhiều câu chuyện được kể lại bằng hình ảnh và lời thuyết minh từ những người làm công tác bảo tàng, trong đó có những khoảnh khắc khiến người nghe không khỏi xúc động. Khi nói về những khó khăn, vất vả và đặc biệt là những hình thức tra tấn tàn khốc mà các chiến sĩ đã trải qua tại nhà tù Côn Đảo, thuyết minh viên không giấu được sự nghẹn ngào. Chính sự chân thành và cảm xúc trong lời kể đã tạo nên sợi dây kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giúp người nghe – đặc biệt là các em nhỏ – không chỉ hiểu mà còn cảm nhận sâu sắc về những hy sinh của thế hệ đi trước.
Tiếp nối hành trình, tầng ba mang đến cái nhìn toàn cảnh về sự phát triển của Bà Rịa – Vũng Tàu trong thời kỳ đất nước thống nhất, từ năm 1975 đến nay. Không gian trưng bày giới thiệu những thành tựu về kinh tế, văn hóa, quốc phòng, cũng như vai trò của tỉnh trong quá trình hội nhập và phát triển. Đáng chú ý, khu vực trưng bày cổ vật dưới biển thu hút sự chú ý đặc biệt của khách tham quan. Những hiện vật được trục vớt từ lòng biển không chỉ phản ánh hoạt động giao thương, văn hóa biển đảo mà còn mở ra nhiều hướng nghiên cứu về lịch sử khu vực Đông Nam Bộ.
Không chỉ gói gọn trong các cuộc chiến tranh hay mốc son lịch sử, Bảo tàng Bà Rịa – Vũng Tàu còn dành nhiều không gian tái hiện đời sống thường nhật của người dân địa phương. Những nghề truyền thống như làm muối, nấu rượu, dệt chiếu… được giới thiệu như một phần của di sản văn hóa phi vật thể, phản ánh sự cần cù, sáng tạo và gắn bó với đất đai của cộng đồng cư dân nơi đây. Chính sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố lịch sử và đời sống đã tạo nên bản sắc riêng biệt cho bảo tàng này.
Về mặt kiến trúc, công trình mang dáng dấp hài hòa giữa nét cổ điển và hiện đại, tạo nên một không gian trang nghiêm nhưng không quá khô cứng, phù hợp với cả nhu cầu nghiên cứu lẫn tham quan, trải nghiệm. Nhiều góc trưng bày được thiết kế mở, kết hợp ánh sáng tự nhiên và cảnh quan xung quanh, khiến bảo tàng trở thành điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích nhiếp ảnh hoặc tìm kiếm trải nghiệm văn hóa nhẹ nhàng trong những ngày cuối tuần.
Một điểm đặc biệt khiến Bảo tàng Bà Rịa – Vũng Tàu trở nên sống động và hấp dẫn chính là vai trò của đội ngũ thuyết minh viên. Không chỉ cung cấp thông tin chính xác và giàu hình ảnh, họ còn truyền tải nội dung bằng cảm xúc chân thành, góp phần tạo nên chiều sâu cảm nhận cho người nghe. Qua lời kể của thuyết minh viên, các nhân vật lịch sử dường như hiện lên rõ nét hơn, khiến những sự kiện tưởng chừng xa vời trở nên gần gũi, dễ tiếp cận, nhất là với các em học sinh và du khách trẻ tuổi.
Không chỉ là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử, Bảo tàng Bà Rịa – Vũng Tàu còn góp phần truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ về lòng yêu nước, trách nhiệm công dân và niềm tự hào dân tộc. Những câu chuyện, hiện vật và hình ảnh tại đây không chỉ là dấu tích của quá khứ mà còn là hành trang tinh thần cho tương lai. Trong dòng chảy hiện đại hóa và hội nhập, bảo tàng tiếp tục giữ vai trò là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa ký ức tập thể và nhận thức cá nhân, để mỗi bước chân ghé thăm không chỉ là một chuyến đi, mà còn là một cuộc trở về.