- Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã trở thành dấu son chói lọi trong lịch sử dân tộc và nhân loại thế kỷ XX, mở ra kỷ nguyên “độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội” ở Việt Nam. Chiến thắng vĩ đại này không đến từ vũ khí hiện đại hay sự hậu thuẫn từ liên minh quốc tế, mà bắt nguồn từ sức mạnh nội sinh – đó chính là sức mạnh của lòng dân, được Đảng lãnh đạo, quy tụ và tổ chức thành một thế trận chính trị, tinh thần, thống nhất và toàn diện. Từ khát vọng độc lập, tinh thần đoàn kết đến ý chí tự do, dân chủ, toàn dân đã tạo nên sức mạnh áp đảo, hành động đồng loạt và giành chính quyền trong vòng nửa tháng, đánh dấu bước ngoặt vĩ đại của dân tộc.Thắng lợi ấy chứng minh nghệ thuật tổ chức, phát huy và dẫn dắt lòng dân trở thành sức mạnh chiến lược. Mỗi người dân, mỗi cộng đồng, mỗi tổ chức đều trở thành một mắt xích quan trọng trong tổng khởi nghĩa. Đảng đã khơi dậy tinh thần yêu nước, xây dựng kết cấu chính trị vững vàng, điều phối mọi nguồn lực xã hội, để từ đó lòng dân kết tụ thành “thế trận” không gì lay chuyển. Bài học rút ra là chỉ khi nhân dân được đặt ở trung tâm, được dẫn dắt bằng lý tưởng cao đẹp, được tổ chức bằng phương pháp khoa học thì cách mạng mới đi đến thành công. Trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay, bài học đó vẫn giữ nguyên giá trị và cần được vận dụng sáng tạo để xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc trong tình hình mới.
Lòng dân là tài sản quốc gia, là nguồn lực chiến lược quan trọng bậc nhất, phải được bảo vệ như chính chủ quyền lãnh thổ. Chỉ trong vòng 15 ngày mùa thu năm 1945, nhân dân từ Bắc chí Nam đã vùng lên, chấm dứt ách đô hộ của thực dân Pháp gần một thế kỷ, xóa bỏ chế độ phong kiến nghìn năm và lập nên Nhà nước dân chủ cộng hòa đầu tiên ở Đông Nam Á. Đó là minh chứng rõ ràng nhất cho giá trị sống còn của “thế trận lòng dân”. Ngày nay, trong bối cảnh thế giới nhiều biến động, chiến tranh hiện đại không chỉ bằng xe tăng, đại bác mà còn bằng “cuộc chiến không khói súng” trên không gian mạng, trên trận địa tư tưởng, văn hóa, thông tin, thì việc củng cố lòng dân càng trở nên cấp thiết. Nếu không tổ chức, kết nối và dẫn dắt, lòng dân rất dễ bị phân tán, chia rẽ, thậm chí bị thao túng. Vì thế, việc bảo vệ và kiến tạo “thế trận lòng dân liên hoàn” chính là cách bảo vệ Tổ quốc từ gốc, từ sớm, từ xa.
Sức mạnh chính trị, tinh thần – chứ không phải vũ khí – mới là yếu tố quyết định thắng lợi. Được hun đúc từ chủ nghĩa yêu nước, lòng tự hào dân tộc và ý chí kiên cường, nhân dân đã tạo nên sức bền bỉ và tính bùng nổ cho Cách mạng Tháng Tám. Hiện nay, trước nguy cơ phai nhạt bản sắc văn hóa, phân hóa tư tưởng xã hội và xu hướng thực dụng gia tăng, việc phát huy và hiện đại hóa chủ nghĩa yêu nước là nhiệm vụ cấp bách. Tinh thần yêu nước cần được chuyển hóa thành hành vi công dân, thành năng lực sáng tạo, trách nhiệm xã hội và bản lĩnh quốc gia. Lòng tự hào dân tộc phải hiện hữu qua hành động cụ thể như bảo vệ sự thật, đấu tranh chống tin giả, giữ gìn ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam trong môi trường số, khuyến khích đổi mới sáng tạo trong giới trẻ.
Để thực hiện, cần xây dựng một “hệ sinh thái tinh thần quốc gia”, trong đó chủ nghĩa yêu nước là cốt lõi, được giáo dục xuyên suốt từ gia đình, nhà trường đến xã hội. Sự kết hợp của các công cụ truyền thông hiện đại, không gian văn hóa số, bảo tàng trực tuyến hay nền tảng công nghệ sẽ giúp lan tỏa tinh thần dân tộc một cách mạnh mẽ, bền vững.
Một quốc gia chỉ có thể bảo vệ mình vững chắc khi biết kết hợp ba trụ cột: “thế trận lòng dân” – quốc phòng toàn dân – an ninh nhân dân. Lòng dân là nền móng tinh thần, quốc phòng toàn dân là sức mạnh hành động, còn an ninh nhân dân là lá chắn bên trong. Sự kết hợp chặt chẽ ấy đã làm nên thắng lợi của Tổng khởi nghĩa Tháng Tám khi lực lượng chính trị Việt Minh, lực lượng vũ trang cách mạng cùng hàng triệu quần chúng nhân dân nhất tề đứng lên giành chính quyền. Tư duy chiến lược đó tiếp tục được Đảng xác định rõ tại Đại hội XIII: tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” để bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống.
Trong kỷ nguyên mới, việc xây dựng một “hệ sinh thái lòng dân” càng trở nên cần thiết. Thực tiễn lịch sử đã khẳng định: lòng dân là cội nguồn sức mạnh, là nền tảng của mọi thắng lợi. Nếu trong Cách mạng Tháng Tám, Đảng đã thành công tổ chức một hệ sinh thái lòng dân kết hợp truyền thống và cách mạng, thì ngày nay yêu cầu đặt ra là phải kiến tạo một hệ sinh thái hiện đại, liên thông, thích ứng và đa trục. Trên nền tảng chính trị, tư tưởng, văn hóa, giáo dục, cần hình thành niềm tin bền vững và bản lĩnh quốc gia; trên trục thông tin, truyền thông phải tạo không gian đối thoại tích cực; trên trục kinh tế, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo phải chuyển hóa lòng dân thành động lực phát triển. Đồng thời, qua ngoại giao và bản sắc văn hóa, hình ảnh đất nước cần được lan tỏa ra thế giới.
Khi được tổ chức đồng bộ và khoa học, “hệ sinh thái lòng dân” sẽ trở thành sức mạnh mềm vững chắc, hợp lực cùng quốc phòng và an ninh, tạo thành thế trận tổng hợp kiên cố để bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước. Đó chính là bài học lịch sử từ mùa thu cách mạng 1945, vẫn vẹn nguyên giá trị, tiếp tục soi đường cho sự nghiệp dựng xây và bảo vệ Tổ quốc hôm nay.