- Vừa qua, tại Hà Nội, Đại học Heriot-Watt (Vương Quốc Anh), Trường Đại học Phenikaa, Viện Kinh tế và Quy hoạch Thủy sản cùng các đối tác ở Việt Nam đã tổ chức Hội thảo “3SIP2C: Hành trình nghiên cứu và đề xuất giải pháp cho vấn đề rác thải nhựa ven biển Việt Nam”.Dự án 3SIP2C được tài trợ bởi Quỹ Nghiên cứu Thách thức Toàn cầu (GCRF) thông qua Hội đồng Nghiên cứu Môi trường Tự nhiên (NERC) thuộc Tổ chức Nghiên cứu và Đổi mới Sáng tạo của Vương quốc Anh (UKRI), với mục tiêu đánh giá tác động của ô nhiễm rác thải nhựa đến các hoạt động kinh tế – xã hội, chất lượng môi trường và sức khỏe con người; từ đó đề xuất chính sách và giải pháp nhằm giảm thiểu tác động của rác thải nhựa đến các cộng đồng và ngành kinh tế ven biển tại Việt Nam.
Phát biểu tại hội thảo, GS.TS Lưu Ngọc Hoạt – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Phenikaa cho biết, với đường bờ biển dài 3.260 km trải qua 28 tỉnh, thành, vùng ven biển Việt Nam đóng vai trò sống còn trong phát triển kinh tế và sinh kế cộng đồng. Tuy nhiên, ô nhiễm nhựa đã và đang đe dọa nghiêm trọng hệ sinh thái, sức khỏe cộng đồng và tính bền vững của nền kinh tế quốc gia. Hàng năm, khoảng 730.000 tấn rác thải nhựa xâm nhập vào môi trường biển, đặt ra nhu cầu cấp thiết về hành động phối hợp giữa các bên liên quan. Ảnh: Hoàng Toàn
“Dự án 3SIP2C đã đạt được các kết quả đáng ghi nhận trong việc xác định nguồn phát thải, nơi tích tụ, tác động và đề xuất giải pháp cho vấn đề rác thải nhựa tại Việt Nam. Trường Đại học Phenikaa, với định hướng đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững, tự hào được điều phối và đồng hành cùng dự án. Nhà trường hiện nằm trong nhóm các cơ sở giáo dục có tầm ảnh hưởng về phát triển bền vững theo bảng xếp hạng THE Impact Rankings 2023, thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc” – GS.TS. Lưu Ngọc Hoạt nhấn mạnh.
Từ những kết quả đã nghiên cứu, các nhà khoa học đưa ra một số khuyến nghị nhằm giảm thiểu rác thải nhựa và vi nhựa, cụ thể: tăng cường cơ sở hạ tầng quản lý chất thải và thực thi các chính sách về giảm rác thải nhựa hiện có; thúc đẩy hợp tác đa bên để thực hiện các nỗ lực quốc gia, địa phương với cam kết quốc tế một cách hiệu quả; thúc đẩy thay đổi hành vi thông qua sự tham gia cộng đồng có mục tiêu và các ưu đãi cần thiết để khuyến khích sản xuất, sử dụng các sản phẩm thay thế nhựa.
Với nhu cầu cấp thiết về các chiến lược bền vững để chống ô nhiễm nhựa ở các vùng ven biển Việt Nam, bằng nghiên cứu khoa học liên ngành và sự hợp tác của các bên liên quan, Dự án 3SIP2C đã đóng góp tích cực cho việc bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học biển, bảo đảm sinh kế, đạt được tính bền vững kinh tế; đồng thời vẫn phù hợp với các ưu tiên quốc gia và cam kết môi trường toàn cầu.
Đây là sự kiện nhằm tổng kết Dự án “Nguồn phát thải, nơi tích tụ và các giải pháp nhằm giảm thiểu tác động của rác thải nhựa đến cộng đồng ven biển ở Việt Nam” (tên tiếng Anh: Sources, Sinks and Solutions for Impacts of Plastics on Coastal Communities in Viet Nam – 3SIP2C).
“Rác thải nhựa trôi theo mương, theo sông, đổ ra bờ biển. Chúng chuyển động trong môi trường, ảnh hưởng đến sinh kế và nơi sinh sống của cộng đồng. Nghiên cứu của chúng tôi muốn làm rõ hơn tác động thực sự của nhựa đối với con người ở mọi nơi, trong mọi cảnh quan, dọc theo các con sông và ở các thành phố lớn như Hà Nội” – ông Thomas Wagner chia sẻ. Ảnh: Hoàng Toàn
Trong giai đoạn 01/2021 – 03/2025, Dự án 3SIP2C đã hợp tác với các bên liên quan để triển khai các hoạt động chính. Các nhà khoa học đã thu thập và phân tích mẫu môi trường tại các loại hình thủy vực khác nhau nhằm đánh giá nồng độ, hàm lượng và chủng loại rác thải nhựa. Đồng thời, dự án cũng phát triển các công cụ mô hình hóa về sự vận chuyển và tích tụ của rác thải nhựa, tiến hành các thí nghiệm trong phòng thí nghiệm và ngoài thực địa để kiểm chứng kết quả nghiên cứu.
Bên cạnh đó, dự án đã thực hiện đánh giá tác động của rác thải nhựa về mặt kinh tế – xã hội đối với nghề khai thác, nuôi trồng thủy hải sản và du lịch tại một số địa phương. Ngoài ra, các hội nghị, hội thảo và hoạt động tham vấn cộng đồng cũng được tổ chức để thu thập thông tin, trao đổi và chia sẻ về các giải pháp giảm thiểu rác thải nhựa ở Việt Nam.
Kết quả nghiên cứu chính của Dự án cho thấy gió mùa và bão ảnh hưởng đáng kể đến sự phân bố và đường đi của rác thải nhựa nổi. Trong mùa khô với ảnh hưởng của gió Đông Bắc, 76,1% rác thải nhựa lớn được vận chuyển về phía Nam, trong khi 23% tích tụ gần bờ biển thuộc đồng bằng sông Hồng. Cụ thể, khoảng 7,04% rác nhựa tích tụ trong phạm vi 25 km về phía Bắc và 15,96% trong phạm vi 75 km về phía Nam của cửa sông Ba Lạt (Nam Định). Vào mùa mưa, gió Tây Nam khiến 42% rác thải nhựa bị đưa ra vùng ngoài khơi vịnh Bắc Bộ, trong khi sự vận chuyển dọc bờ biển về phía Bắc (24,8%) và phía Nam (11,7%) thay đổi liên tục do tác động của bão, làm xáo trộn và phá vỡ dòng chảy.
Nghiên cứu cũng cho thấy nồng độ vi nhựa trong môi trường có sự chênh lệch giữa các mùa. Trong mùa khô, nồng độ vi nhựa đạt 3,2 mg/m³, cao hơn so với mùa mưa (2,3 mg/m³). Vi nhựa chủ yếu tồn tại dưới dạng sợi. Một số điểm tích tụ nhiều rác thải nhựa được xác định là đảo Cát Bà và vịnh Cát Bà. Trên sông Hồng, nồng độ vi nhựa có xu hướng giảm dần từ thượng nguồn đến hạ nguồn và khu vực cửa sông, trong đó nồng độ gần cửa sông chịu ảnh hưởng đáng kể từ thủy triều.
Chia sẻ về kết quả nghiên cứu của Dự án, Giáo sư Thomas Wagner – Đại học Heriot – Watt (Vương quốc Anh) cho biết, trong khuôn khổ nghiên cứu, các nhà khoa học đã ghi nhận nhiều khía cạnh khác nhau và nhận thấy một vấn đề quan trọng: rác thải nhựa không chỉ tích tụ tại một điểm mà còn có sự di chuyển từ trong đất liền ra bờ biển.